Będąc ogrodnikiem, trzeba mierzyć się z różnymi zagrożeniami na co dzień, które wynikają z lokalizacji geograficznej, ukształtowania terenu, warunków klimatycznych. Nawet dobrze zadbany i zaprojektowany ogród może ulec podtopieniom. Jak wiadomo, zalegająca woda nie służy roślinom, utrudniając ich pielęgnację i uprawę. Warto zatem wiedzieć, jakie są przyczyny, skutki i możliwości techniczne, które pomagają w ograniczeniu podtopień w ogrodzie.
Co może powodować podtopienia w ogrodzie?
Na podtopienia w ogrodzie ma wpływ wiele czynników. Mowa tutaj zarówno o zagospodarowaniu samego terenu, jak i warunkach naturalnych. Chodzi chociażby o intensywne i długotrwałe opady deszczu, a także trudności z wchłanianiem i odprowadzaniem wody przez glebę z powodu zagospodarowania terenu. Nadmiar wody stoi, powodując podtopienia, co negatywnie odbija się na całym ogrodzie, znajdującej się na nim roślinności, ale także na konstrukcjach architektonicznych, w tym i fundamentach domostw i budynków gospodarczych.
Do najczęściej wymienianych czynników podtopień zalicza się:
- niewłaściwe warunki glebowe (gleba ciężka, ilasta, gliniasta, o niskiej przepuszczalności, uniemożliwiająca infiltrację),
- budowa nieprzepuszczalnych nawierzchni terenu (beton, kostka brukowa, płyty tarasowe, kafle brukowe),
- nierówności terenu (brak odpowiedniego nachylenia, wgłębienia, nieprawidłowy spadek gruntu, wklęsłości, w których gromadzi się woda),
- brak lub wadliwy system odwodnienia (brak rowów, drenażu, rynien),
- wysoki poziom wód gruntowych (tereny podmokłe, sprzyjające podtopieniom i gromadzeniu się wody).
Jakie są konsekwencje podtopień w ogrodzie?
Podtopienia i zastoje wody mają negatywny wpływ na jakość i kondycję roślin, gleby, trawnika. Najczęściej powodują:
- gnicie systemu korzeniowego roślin (brak dostępu do tlenu dla korzeni),
- niedotlenienie gleby (utrudnione przyswajanie składników glebowych i brak tlenu dla mikroorganizmów glebowych),
- wymywanie składników odżywczych (usuwanie z gleby azotu, potasu, wapnia niezbędnego przy nawożeniu uzupełniającym i regeneracji roślin po intensywnych opadach),
- rozwój chorób grzybowych i bakteryjnych (rozprzestrzeniać się może zgorzel siewek, pleśń, zgnilizna korzeni, fytoftoroza; choroby atakują części nadziemne i podziemne roślin),
- utrudnione napowietrzenie gleby i pogorszenie warunków dla życia biologicznego, degradacja gleby,
- względy estetyczne w ogrodzie (zniszczony trawnik, konieczność przesadzania roślin, osuwanie się gruntu, zniszczenie rabat, grządek, upraw warzywnych, ziołowych i owocowych).
Nadmierne utwardzanie nawierzchni — dlaczego betonoza w ogrodzie jest problemem?
Podczas projektowania ogrodu warto zastanowić się, jak dużo powierzchni utwardzonych powinno się w nim znajdować. Zaliczyć do nich można ścieżki ogrodowe, podjazdy, tarasy, place manewrowe. Do ich produkcji najczęściej stosuje się beton, asfalt, kostkę brukową. Te nawierzchnie blokują wsiąkanie wody do gruntu, przez co dochodzi do spływów powierzchniowych. Te natomiast mogą powodować lokalne podtopienia.
Jak zmniejszyć zagrożenie?
Przede wszystkim w ogrodzie należy ograniczyć ilość obszarów utwardzanych w wyżej wymieniony sposób.
Można również korzystać z materiałów, które pomogą w stworzeniu efektownych i estetycznych podjazdów oraz ścieżek, ale zapewnią przepuszczalność wód opadowych do gleby. Chodzi tutaj np. o kruszywo, tłuczeń, żwir, grys, czy ażurową kostkę brukową.
Dobrze, aby w pobliżu nawierzchni utwardzanych znajdowały się aktywne biologicznie nawierzchnie, jak rabaty i trawniki. Gleba w tych obszarach jest bardziej przepuszczalna i infiltruje więcej wody.
Przygotowanie terenu pod kostkę brukową
Jeżeli w ogrodzie ma znajdować się kostka brukowa, teren pod nią przeznaczony powinien zostać odpowiednio przygotowany. Mowa tutaj o drenażu, który najczęściej składa się ze żwirowego drenażu.
Drenaż w ogrodzie — najczęściej spotykane rodzaje
Działki o niskim poziomie przepuszczalności gruntu potrzebują drenażu. Mowa tu o sposobie ukształtowania terenu, który umożliwi prostszy i efektywniejszy spływ wody z powierzchni, co pomaga w unikaniu zastojów wody w terenie. Dzięki temu woda jest eliminowana z powierzchni oraz z warstwy przykorzeniowej roślin.
Drenaż powierzchniowy
To sposób na odwodnienie terenu przez odpowiednie ukształtowanie terenu. Wymaga to np. zbudowania muld retencyjnych i rowów chłonnych obsadzanych roślinnością. To również stworzenie kratek odpływowych podłączonych do liniowego odwodnienia oraz strefy infiltracyjnej w ogrodzie.
Drenaż podziemny
Drenaż podziemny powstaje ze specjalnych rur drenażowych perforowanych o średnicy od 80 do 100 mm. Układa się je w wykopach, które następnie wypełnia się żwirem lub tłuczniem. Rury są również owijane geowłókniną filtracyjną. Ta metoda umożliwia odfiltrowanie wody znajdującej się na trawnikach, wokół fundamentów, czy na kostce brukowej.
Drenaż pod nawierzchnią utwardzoną
Wykonanie odpowiedniego drenażu pod nawierzchnią utwardzoną ułatwi odprowadzanie wody i wchłanianie jej przez glebę. Taki drenaż powstaje z warstwy filtrującej wykonanej z kruszywa. Można go połączyć z odwodnieniem liniowym lub studzienką chłonną.
Drenaż typu francuskiego
Drenaż francuski polega na wykopaniu rowu i wypełnieniu go żwirem oraz geowłókniną. Dzięki temu woda szybciej spływa z powierzchni do gruntu np. z utwardzanych nawierzchni, skarp i rynien.
Struktura gleby a jej chłonność
Podłoże w ogrodzie oraz gleba mają duży wpływ na pojawianie się wody stojącej w ogrodzie po długotrwałych lub intensywnych opadach deszczu. Dlatego też właściwe przygotowanie podłoża może zmniejszyć ryzyko podtopień i zastojów.
Rodzaje gleby a jej przepuszczalność
Szybkie wchłanianie wody jest ograniczone w ogrodach umiejscowionych na glebach gliniastych i iłowych. Problemem są także gleby zleżałe i zbite np. po intensywnym użytkowaniu, czy pracach budowlanych. Infiltracja wody jest także ograniczona na glebach piaszczystych, które nie zatrzymują wilgoci, przez co woda spływa powierzchownie.
Jak zwiększyć chłonność gleby?
Aby zwiększyć możliwości gleby pod względem wchłanialności wody, należy poprawić jej strukturę. Służy do tego materia organiczna, czyli obornik, torf ogrodniczy, kompost, które przyczyniają się do rozwoju mikroorganizmów korzystnych pod względem spulchniania gleby i poprawy jej struktury.
Można również pomyśleć nad dodatkiem keramzytu, perlitu, czy piasku do gleby gliniastej, aby poprawić jej strukturę, zwiększyć w ten sposób porowatość podłoża i wchłanialność wód opadowych.
Inną opcją są rośliny z głębokim systemem korzeniowym. Są one naturalnym środkiem restrukturyzującym glebę, dzięki czemu zwiększa się jej zdolność do infiltracji.
Świadome zarządzanie zasobami wody w ogrodzie
Odprowadzanie nadmiaru wody należy połączyć z jej wykorzystaniem i zarządzaniem jej zasobami w sposób zrównoważony. Dzięki odpowiedniej retencji nie tylko ogranicza się podtopienia wynikające z nadmiernych opadów, ale także gromadzi zapasy wody do późniejszego zastosowania np. w razie suszy.
W jaki sposób retencjonować wodę w ogrodzie?
W celu gromadzenia wody opadowej można zastosować:
- zbiorniki na deszczówkę,
- ogrody deszczowe, czyli rabaty przyjmujące wodę opadową,
- rowy chłonne,
- muldy retencyjne,
- studzienki chłonne,
- skrzynki retencyjne,
- zwiększenie powierzchni zielonej i łąk kwietnych.
Zagospodarowanie ogrodu roślinami znoszącymi okresowe podtopienia
W przypadku terenów najbardziej podatnych na podtopienia warto rozważyć sadzenie roślin, które dobrze znoszą nadmiar wody i wilgotne środowisko. Uwzględniając podczas sadzenia warunki wilgotnościowe, można nie tylko zmniejszyć skutki podtopienia, ale także utrzymać naturalną równowagę w ogrodzie i wciąż cieszyć się pięknem zagospodarowanej przydomowej przestrzeni.
Przykładem roślin dobrze tolerujących okresowe podtopienia są byliny (np. krwawnica pospolita, wiązówka błotna), trawy (np. turzyca wyniosła), krzewy (np. wierzba purpurowa), drzewa (np. wierzba biała).
O czym jeszcze pamiętać podczas projektowania ogrodu?
Aby cieszyć się pięknym ogrodem, ograniczyć straty i wydatki, warto już na etapie planowania ogrodu zastanowić się nad rodzajem terenu i uwzględnieniu procesów wodnych, które na nim zachodzą. Warto zatem:
- zlokalizować punkty naturalnego spadku terenu,
- zidentyfikować miejsca podmokłe i te najbardziej przesuszone,
- sprawdzić poziom wód gruntowych,
- zaplanować i zredukować duże powierzchnie utwardzone,
- zastosować powierzchnie wodoprzepuszczalne,
- uwzględnić odwodnienia liniowe i powierzchniowe,
- zaprojektować łagodne spadki terenu bez zbędnych zagłębień,
- zastosować obrzeża i rowy,
- wybierać roślinność strefową i retencyjną,
- wykorzystać możliwości oczek wodnych.
Zdjęcie w artykule: Obraz Thorsten Frenzel z Pixabay